İslam Kütüphanesi

Sual: Dinimizde niyet mi, yoksa amel mi önemli? Yani hangisine itibar edilir?
CEVAP
Dinimizde bazen söze, bazen niyete veya işe itibar edilir.

Niyetin geçersiz, sözün geçerli olduğu yerlerden bazıları şunlardır:

Nikahta:
Bir kimse, şakadan veya rol icabı, iki şahit yanında evlense, gerçekten evlenmiş olur. Niyeti geçersizdir.

Boşamakta:
Bir kimse, şakayla, alay olsun diye veya hanımını korkutmak niyetiyle “seni boşadım” dese, hanımı boş olur. Hadis-i şerifte, (Bir kadınla nikâhlanan veya hanımını boşayan kimse, “bu şaka idi” dese, nikahı da boşaması da geçerli olur) buyuruldu. (Taberani)

Kalbden boşamak geçerli olmaz. Dille söylemek veya yazıyla yahut başka vasıtayla bildirmek şarttır. Mesela, mektupla, telefonla, kasetle, mail ile bildirilirse geçerli olur.

Boşamaktan vazgeçmek:
Bir kimse, hanımına “seni boşadım” dese, sonra, şakadan boşamaktan vazgeçtiğini bildirse, boşamaktan vazgeçmiş olur. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Üç şeyin şakası da, ciddisi gibi sahihtir. Nikah, boşamak, boşamaktan vazgeçmek.) [Tirmizi]

Köle azadında:
Şakadan, kölesine “seni azat ettim” diyenin, kölesi azat edilmiş olur. Sözü geçerlidir, niyeti geçersizdir.

Adakta:
Adak yaparken hiç niyet etmese de, söz arasında dilinden çıksa da, adağını yapması vacip
olur. Çünkü, adakta niyetsiz, düşünmeden söylemek, ciddi, isteyerek söylemek gibidir. Hatta, “Allah için, bir gün oruç tutmak üzerime borç olsun” diyeceği yerde, “bir ay oruç tutmak” diye ağzından çıksa, bir ay oruç tutması gerekir. Söz geçerli, niyet geçersizdir. (Dürer)

Alış verişte:
Alış veriş yapıldıktan sonra, alıcı veya satıcıdan birisi, “ben şaka yapmıştım, bu alış verişten vazgeçtim dese” de itibar edilmez. Alış verişte de söze bakılır, niyete bakılmaz.

Hediyede:
Alacağı olduğu bir parayı borçlusuna veya başkasına hediye eden, “şakadan söylemiştim” dese de, hediyesinden vazgeçemez. Niyet geçersiz, söz geçerlidir.

Yeminde:
Kalbden yemin geçerli olmaz, sözle yemin ederse geçerli olur.

Küfürde:
Bir kimse şakadan ben Hıristiyan’ım dese veya günah işleyene helal olsun dese kâfir olur.

Niyet geçerli, söz geçersizdir:
Bir kimse, öğle vakti, öğle namazına niyet ederken, dili ile, bugünkü ikindi namazına diye niyet etse, kalbi ile de öğle olduğunu bilse, öğleyi kılmaya niyet etse öğle için niyet etmiş sayılır, dil ile söylediğine itibar edilmez. Tersine, öğleyi kılarken, ikindi sanarak, ikindiye niyet etse, fakat dili ile de öğleye niyet etse, namazı sahih olmaz.

Dil sürçmesi:
Bir kimse dua ederken, Sen benim Rabbimsin diyeceği yerde, şaşırıp sen benim kulumsun dese günaha girmez.

Niyet geçersiz, iş geçerlidir:
Bir kimsenin malını diğer kimse şaka niyeti ile, izinsiz alsa, gasp etmiş olur. Ödemesi lazım gelir. Sokakta uyumuş olan sarhoşun cebindeki para cüzdanı, çalınmasın diye alınırsa, gasp edilmiş olur. Niyetin iyi olduğuna bakılmaz.

Dinlenmek niyetiyle müzik dinlemek de günahtır.

Kâfir kız, “Benimle dans edersen Müslüman olurum” dese, Müslümanın, iyi niyetle onunla dans etmesi veya başka günah işlemesi caiz olmaz. İyi niyeti geçersiz, günahı geçerlidir. (Ameller niyete göredir) hadis-i şerifi, taat ve mubahlara niyete göre sevap verileceğini bildirmektedir. Günahlar, iyi niyetle de işlense, günah olmaktan çıkmaz.

İş geçersiz, niyet geçerlidir:
Su içerken içki içiyormuş gibi bardakları tokuşturmak bile günahtır. Çünkü fasıklara benzemek olur. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Suyu alkollü içki içenler gibi içmek haramdır.) [Redd-ül Muhtar]

Bir kimse komşusuna emaneten bir mal bıraksa, sonra o malı komşunun zannederek çalsa, kendi malını çaldığı halde günaha girer. Çünkü komşunun malı diye çalmıştır.

Niyet de iş de geçerlidir:
Kur’an okuyan sevap kazanır. Sevap için niyet ederse daha çok sevap kazanır. Kur’an okumak kurbet ve taattır, sevab kazanmak niyetiyle okununca ibadet olur.